W dniu 12 kwietnia br. w Muzeum Miejskim w Żywcu odbyły się konsultacje społeczne oraz warsztaty poświęcone wpisaniu kultury góralskiej na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Organizatorem wydarzenia były Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej, Starostwo Powiatowe w Żywcu oraz Muzeum Miejskie w Żywcu. W spotkaniu wzięli udział osoby czynnie działające na rzecz górali żywieckich, w tym liczni przedstawiciele instytucji kultury i organizacji pozarządowych.

Spotkanie otworzył Dyrektor Wydziału Kultury Starostwa Powiatowego w Żywcu pan Mirosław Dziergas przedstawiając jego cel i charakter. W części pierwszej przedstawiciel Narodowego Instytutu Dziedzictwa na Województwo Śląskie pani Agata Mucha zaprezentowała specyfikę i charakter niematerialnego dziedzictwa kulturowego, natomiast przedstawiciel Muzeum Miejskiego w Żywcu pani Barbara Rosiek omówiła specyfikę dziedzictwa kultury górali żywieckich. Wspólnie wyrażono chęć, aby podjąć kroki zmierzające do wpisania szeroko pojętej kultury góralskiej na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Ważnym krokiem było wyłonienie reprezentanta depozytariuszy żywieckich tradycji. Niemal jednogłośnie (przy jednym wstrzymującym się głosie) wybrano pana Rafała Bałasia – dyrektora Fundacji Górom, multiinstrumentalisty, budowniczego instrumentów ludowych, członka Kapeli Skład Niearchaiczny.

Uczestnicy spotkania wypracowali schemat, który mógłby obejmować wniosek. Najważniejsze zagadnienia to:

•  Rodzina

1. tradycyjne zajęcia i podział ról między domownikami (miejsce dziadka i babci),
2. tradycyjne źródła utrzymania (praca na roli, w lesie,
3. stopnie pokrewieństwa, formy grzecznościowe (gwarowe żywotne określenia lub niegwarowe, ale zakorzenione w tradycji)
4. obrzędowość rodzinna (chrzest, I Komunia św., wesele, prymicje, pogrzeb)
5. dom jako przestrzeń życia rodziny (funkcje pomieszczeń, żywotne nazewnictwo gwarowe),
6. domowe przestrzenie sacrum (ołtarzyki, stół, święte obrazy, sposoby przechowywania i utylizacji przedmiotów poświęconych + nazewnictwo o gwarowej proweniencji, które należy zachować).

• Obrzędowość doroczna
• Strój

1. funkcja (obrzędowa - dodatki, społeczno-komunikacyjna, estetyczna),
2. zróżnicowanie wewnątrzregionalne stroju ludowego (odmian np. spiski jurgowski, trybski, kacwiński; różnice w tych samych motywach np. odmiany parzenic, motywów zdobniczych np. zagórzański motyw głogu itp.), nazwy elementów różnicujących;
3. nazwy elementów stroju oraz materiałów, a także czynności związanych ze sposobem ich wykonywania (tak strojów, jak i materiałów).

•  Muzyka, śpiew, taniec

1. Żywotne funkcje muzyki, śpiewu i tańca (np. tańce związane z obrzędami – uświetniające uroczystość (coz to za wesele, co nie gro muzyka…), weselne, pieśni śpiewane przy zmarłym,
2. tradycje muzyczne (sposoby przekazywania umiejętności muzycznych, tanecznych i śpiewaczych; relacja mistrz - uczeń)
3. powiązanie z codziennością (praca wspomagana śpiewem, czy istnieje jeszcze, jeśli tak, w jakich okolicznościach jest praktykowana)
4. typowe dla regionu pieśni, które w świadomości mieszkańców koniecznie należy chronić (w formie aneksu lub miniantologii, np. kołysanki i po trzy przykłady w gwarze regionu)

• Sztuka

1. Żywotne, a więc kultywowane lub wskrzeszone rodzaje sztuki ludowej (malarstwo na szkle, rzeźba, kowalstwo artystyczne, haft, wytwarzanie kwiatów z bibuły, koronkarstwo itd.)
2. Praktykowane tradycyjne sposoby przekazu umiejętności artystycznych; mistrz – uczeń.
3. Tradycyjne żywotne praktyki wykonawcze (techniki, materiał, tworzywo, proces)
4. Gwarowe nazewnictwo związane z procesem twórczym i jego efektami.

• Rzemiosło

1. żywotne rodzaje tradycyjnego rzemiosła w danym regionie, które w odczuciu mieszkańców należy chronić;
2. praktykowane tradycyjne sposoby przekazu umiejętności związanych
   z rzemiosłem; relacje: mistrz – uczeń;
3. technologia (materiał, tworzywo, proces wytwórczy żywotnych rzemiosł ludowych);
4. nazewnictwo gwarowe.

• Kuchnia

1. Kuchnia danego subregionu (tradycyjne potrawy zarówno codzienne, jak i świąteczne o raz obrzędowe; nazwy, przepisy, funkcje);
2. tradycyjne sposoby konserwacji żywności (solenie, wędzenie, suszenie, kiszenie, kopcowanie itp.);
3. tradycyjna obyczajowość związana z gościnnością (elementy dawnego tradycyjnego konwenansu, ludowy savoir vivre);
4. żywotne gwarowe nazewnictwo związane z kuchnią i żywieniem.

• Medycyna ludowa

1. „boża apteka” – rośliny lecznicze i ich zastosowanie w leczeniu ludzi i zwierząt, rośliny trujące (nazewnictwo gwarowe);
2. Procedury związane z przygotowaniem mikstur leczniczych, a także z ziołolecznictwem;
3. Tradycyjne transmisja wiedzy z zakresu ziołolecznictwa (kto kogo i jak uczy?);
4. nazewnictwo związane z chorobami, lekami, praktytkami leczniczymi i osobami, które je wykonują (np. smarowac).

•  Gospodarstwo rolne

1. Tradycja w owoczesnym gospodarstwie rolnym w górach – praktyki, zwyczaje obrzędy, które warto zachować dla przyszłych pokoleń.
2. Tradycyjny podział prac na męskie i kobiece, o ile się utrzymuje i w jakim zakresie.
3. Nazwy tradycyjnych narzędzi rolniczych, które są używane we współczesnym gospodarstwie, lub też nowe narzędzia w dawnych funkcjach.
4. Tradycyjne narzędzia i prace rolnicze w nazwach, które należy ocalić.

•  Społeczność

1. Tradycyjne praktyki integrujące społeczność (posiady, muzyki, wiejskie ławeczki, spotkania przy kościele, wspólne prace i przedsięwzięcia – np. budowa ołtarzy na Boże Ciało, strojenie wsi z okazji świąt, inne wspólne tradycyjne przedsięwzięcia podejmowane w imieniu wspólnoty).
2. prezentacja własnej kultury przez kluczowe wydarzenia regionalne – imprezy folklorystyczne oraz mające już tradycję działania podejmowane dla zachowania rodzimego folkloru.   

 Z powyższych zagadnień depozytariusze wszystkich subregionów opracują wspólny obraz kultury góralskiej, który zostanie zawarty we wniosku dotyczącego wpisu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego