Kultura

W żywieckim Muzeum Miejskim można zwiedzać wystawę czasową "Górale Żywieccy wczoraj i dziś". 

Górale Żywieccy tworzą region etnograficzny w południowo­-zachodniej Małopolsce. Ich koleb­ką jest Kotlina Żywiecka otoczona pierścieniem Beskidów. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydanym w 1881 roku czytamy:

„Żywczaki, osiedli w gęsto zaludnionej dolinie Soły i Koszarawy, tak nazwani od swej stolicy miasta Żywca” (T. II, Warszawa 1881, s.693).

Mianem Żywczaków nazwał nas w połowie XIX w. ludoznawca i geograf Wincenty Pol zaznaczając, że zamieszkując w 76 wsiach jesteśmy największym rodem góralszczyzny zachodniej, liczącym 72 912 dusz.(Słownik Geograficzny…T.II, s. 694). Powyższe sło­wa oraz przywołane dane statystyczne pozwalają stwierdzić, że w po­łowie XIX w. Górale
Żywieccy stanowili istotny filar góralszczyzny polskiej. Z pozostałymi grupami góralskimi łączyły ich tradycje pa­sterskie przyniesione w Karpaty przez Wołochów.

Walory środowiska geograficznego warunkujące osadnictwo, migracje i kontakty, sąsiedztwo i wzajemne oddziały­wanie na siebie grup kształtowały obraz tutejszej kultury. Tym co stanowiło o jej specyfice jest graniczne położenie na styku dwóch krain – Małopolski i Śląska. Wpływy rejonów atrakcyjniejszych, zwłaszcza stojących wyżej w rozwoju cywilizacyjnym powodowały przemiany w świadomości mieszkańców regionu i obrazie kulturowym, zwłaszcza w obszarach sąsiadujących ze Śląskiem. Co zatem pozostało z dawnych tradycji góralskich? Jakie jej wartości odnajdujemy  dzisiaj, w XXI wieku? Zobaczmy co w pokoleniu  20-40latków jest dzisiaj ważne. Czy kultura z której pochodzą jest tylko wspomnieniem, możliwością realizacji potrzeb artystycznych w ruchu folklorystycznym, znakiem tożsamości, czy może czymś więcej? Wielu młodych, dorosłych „Żywczaków” czerpie z tradycji z której się wywodzi. Dla wielu z nich, wartości rodzimej kultury przetransponowane do współczesnych realiów stały sie „sposobem życia”.

W drugiej połowie XIX Górale Żywieccy nazywani wówczas „Żywczakami”  byli największą grupą etnograficzną góralszczyzny zachodniej. Takie informacje znajdujemy w materiałach źródłowych. Mianem Żywczaków nazwał nas ludoznawca i geograf Wincenty Pol, a następnie Bronisław Gustawicz zaznaczając, że 72 912 dusz zamieszkuje w 76 wsiach (Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1881, s. 693 -4). Stanowiliśmy zatem istotny filar góralszczyzny polskiej. Jak jest dzisiaj po ponad 150 latach przemian, które miały tutaj miejsce?

Odpowiedzi na to pytanie możemy szukać oglądając wystawę „Ród Żywczaków”. Górale Żywieccy wczoraj i dziś, której uroczyste otwarcie miało miejsce 2 lipca w samo południe. Nie przypadkowo wybrano na tą uroczystość właśnie godzinę 12.00. O tej porze nad miastem rozbrzmiewa hejnał nadawany z budynku Ratusza. Tworzą go: sygnał trąbkowy nieznanego kompozytora, oraz kompozycja na trombity, opracowana przez Jana Brodkę, żywieckiego muzyka i folklorystę. Hejnał, którego składową część stanowi zawołanie pasterskie grane na trombitach ukazuje symbiozę tradycji kulturowych regionu, dla którego Żywiec jest wielowiekową stolicą.

Bieżący rok ogłoszony został przez Urząd Marszałkowski rokiem górali w województwie śląskim. Założeniami wspomnianej wystawy towarzyszącej obchodom, zorganizowanej przez Starostwo Powiatowe w Żywcu oraz Muzeum Miejskie w Żywcu jest pokazanie żywieckiej współczesności góralskiej poprzez pokolenie  20-40latków, dla których kultura z której się wywodzą jest nie tylko wspomnieniem, możliwością realizacji potrzeb artystycznych w ruchu folklorystycznym czy znakiem tożsamości, ale stała się dla nich  „sposobem życia”. Są wśród nich profesjonaliści i amatorzy twórczości plastycznej, muzycznej, wokalnej, rękodzieła ludowego czy strojów. Ukazane zostały trzy aspekty żywieckiej tradycji wpisane na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a mianowicie Żywiecko-suskie zabawkarstwo, Kolędowanie Dziadów noworocznych, Umiejętność gry na żywieckich dudach oraz ich wykonywania. Swoją przestrzeń znalazło również współczesne pasterstwo. Wystawie towarzyszyło rozstrzygnięcie II Powiatowego Konkursu Żywieckiej Gwary Pisanej – laureaci, wśród nich grono młodych osób oraz dzieci uhonorowani zostali nagrodami.

Uroczystość zgromadziła liczne grono twórców i pasjonatów góralszczyzny, którzy mogli dopełnić obraz kontynuacji tradycji oglądając również wystawę plenerową ukazującą stan wczorajszy i dzisiejszy.

Wystawa czynna jest w miesiącach lipcu i sierpniu br. w godzinach otwarcia muzeum.

Informacja i zdjęcie: Muzeum Miejskie