Zabytkowe budynki w Żywcu odzyskały blask! Prace przy odnowieniu elewacji zakończyły się już m.in. na budynku Starostwa Powiatowego w Żywcu. Blask odzyskał również gmach, w którym mieści się I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Żywcu.

Budynek  I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Żywcu odzyskał blask, natomiast w planach jest budowa przy budynku Liceum nowej hali sportowej w Żywcu.

• Kiedy powstał budynek I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Żywcu?
• Kim był architekt odpowiedzialny za budynek Liceum w Żywcu?
• Jakie tajemnice są związane z budynkiem żywieckiego liceum?
• Kto jest absolwentem I Liceum Ogólnokształcącego w Żywcu?
• Kto był pierwszym dyrektorem szkoły realnej w Żywcu?

Historia powstania budynku „Kopernika”

Początki historii powstania budynku I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Żywcu sięgają roku 1893, kiedy to Rada Gminna Miasta Żywca rozpoczęła starania o powstanie szkoły realnej. Rada Szkolna Krajowa we Lwowie oraz Ministerstwo Wyznań i Oświecenia w Wiedniu otrzymały wówczas stosowne dokumenty zaś w roku 1904 Gmina zobowiązała się do budowy obiektu, w którym naukę w przyszłości mieli uczniowie z Żywiecczyzny.

Plany budowy i budynek liceum w Żywcu

Za projekt budynku nowej szkoły w Żywcu odpowiedzialny był architekt powołany przez władze miasta Krakowa – Aleksander Biborski. Obowiązujące wówczas plany wiedeńskiego ministerstwa oświaty zakładały, że w budynku ma się znajdować:

• 11 sal szkolnych,
• salę na egzorty z nyżą na ołtarz,
• trzy sale rysunkowe z potrzebnymi gabinetami,
• jedną salę do modelowania,
• jedną salę wykładową dla fizyki z fizykalnym gabinetem,
• jedno laboratorium dla nauczycieli i uczniów,
• jeden gabinet historii naturalnej z laboratorium,
• jeden gabinet geograficzny,
• bibliotekę nauczycielską bibliotekę dla uczniów,
• salę wykładową dla nauki religii,
• kancelarię dyrektorską z przedpokojem,
• salę konferencyjną,
• salę gimnastyczną o wymiarach 20m na 10 m z pokojem nauczyciela i szatnią dla uczniów,
• mieszkanie dyrektora i tercyana, piwnice i strychy.

Ponadto Gmina zobowiązała się do utrzymywania budynku oraz urządzenie przy nim boiska sportowego oraz ogrodu botanicznego.
Pozwolenie na założenie szkoły realnej w Żywcu zostało wydane 3 sierpnia 1904 roku.

Pierwsza szkoła realna w Żywcu

Szkoła realna w Żywcu rozpoczęła działalność 1 września 1904 roku. Nie oznacza to oczywiście że budynek dzisiejszego Liceum Kopernika w Żywcu powstał w tak szybkim czasie. Szkoła pierwotnie nie miała stałego budynku, zaś pierwsi uczniowie pobierali naukę w salach wynajmowanych w budynkach położonych na Rudzy i przy ulicy Kościuszki w Żywcu.
W roku 1909 szkoła realna przeniosła się do tymczasowej siedziby – budynku, w którym dziś mieści się Szkoła Podstawowa nr 2 im. Stanisława Staszica w Żywcu przy ulicy Zielonej.
Podwaliny szkoły realnej w Żywcu kładł członek Akademii Umiejętności Bronisław Gustawowicz – będący nie tylko pedagogiem, ale również wybitnym naukowcem i kartografem.

Rok 1911

W lipcu i sierpniu roku 1911 szkoła realna wprowadza się do budynku, w którym do dziś mieści się I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Żywcu.
Dziś budynek szkoły znajduje się w sercu Żywca. W czasach, gdy został oddany do użytku mieścił się właściwie na peryferiach miasta. Niestety wybuch I wojny światowej przerywa piękne początki szkoły realnej w Żywcu.

I wojna światowa w Żywcu i szpital wojskowy

W latach 1914 – 1916 w budynku dzisiejszego Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Żywcu mieścił się szpital wojskowy. Jak podkreśla Aleksandra Bury w artykule „Dzieje budynku Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika (Gronie Nr VIII 2009) – w tym okresie zniszczeniu ulega gabinet geometrii wykreślanej (prawdopodobnie sala nr 38 na II piętrze)

Ogrody, ule i alpinarium

W okresie międzywojennym szkoła zostaje poddana remontowi. Powstaje przy niej też przepiękny ogród, pielęgnowany przez dyrektora Antoniego Waśniowskiego oraz ogród botaniczny – alpinarium, kierowane przez wybitnego biologa, Walentego Augustynowicza. W ogrodzie mieścił się również oszklony budynek z ulami). Okres imponującego rozwoju szkoły przerywa II wojna światowa.

II wojna światowa

Wybuch drugiej wojny światowej w roku 1939 połączony jest z zajęciem budynku szkoły realnej w Żywcu przez niemieckiego okupanta. Wojska hitlerowskie lokują w budynku najpierw siedzibę policji, odpowiedzialnej m.in. za przeprowadzenie akcji wysiedleńczej Aktion Saybusch, później niemieckie gimnazjum oraz szpital wojskowy. Szczęśliwie budynek dzisiejszego liceum uniknął bombardowania, mimo że okolice żywieckiego rynku, w tym również wieża katedry, zostały znacząco uszkodzone. Niestety uszkodzeniu uległo wyposażenie szkoły – kaplica szkolna, gabinety, pracownie oraz biblioteki.

Tajemnice budynku

Wiele budynków w Żywcu ma swoje tajemnice. Nie inaczej jest z budynkiem Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika, w którym od 110 lat kształci się młodzież z całego powiatu żywieckiego i nie tylko.

• Jedną z najbardziej zaskakujących tajemnic jest szyb windy, widniejący na planach szkoły z XX w. Niewątpliwie jest to dowód nowatorskiej myśli technicznej projektantów budynku. Współcześnie wejścia do szybu są zamurowane, jednak szyb łatwo zlokalizować, mieści się on obok klatki schodowej. Kiedy winda była używana? Trudno stwierdzić, pewnym jest jednak, że obecnie w szybie nie ma mechanizmu windy. Na pewno urządzenie funkcjonowało w okresie II wojny światowej, gdy w budynku mieścił się szpital wojskowy dla ciężko rannych żołnierzy.
• Druga tajemnica związana jest z okresem II wojny światowej. W czasie okupacji mieścił się w budynku "Kopernika" szpital wojskowy. Prawdopodobnie także z tym okresem związane są zamurowane pomieszczenia w piwnicy. Kto i dlaczego zasypał je ziemią i zamurował? Czy w pomieszczeniach zostało coś ukryte? Trudno stwierdzić, ponieważ nawet specjalistyczne badania i konsultacje w roku 2003 nie dały odpowiedzi na to pytanie.
• Współcześnie niewielu uczniów tej szkoły zdaje sobie sprawę z tego, że w auli znajdowała się w latach 1912 – 1950 kaplica, którą zlikwidowano z przyczyn politycznych. Co ciekawe, w ścianie auli wmurowane jest ceramiczne naczynie, w którym podczas uroczystych obchodów Jubileuszu 100-lecia szkoły w 2004 roku młodzież umieściła pamiątki – dowody swoich czasów i własnej obecności w szkole. Tę kapsułę czasu będzie można – zgodnie z życzeniem młodzieży – otworzyć najprędzej w roku 2029
• Ciekawym elementem elewacji budynku, w którym dziś mieści się I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika są płaskorzeźby wybitnych Polaków. W ryzalicie na II piętrze okna zamknięte są półkoliście a nad nimi widnieją medaliony z wizerunkami Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Juliana Ursyna Niemcewicza oraz prawdopodobnie Stanisława Staszica.
• Mury szkoły opuściło wiele wybitnych absolwentów, wśród których warto wymienić m.in. Stanisława Szczotkę, Tadeusza Pieronka czy Sebastiana Kawę.

To tylko kilka tajemnic tego budynku! Znacie inne? Podzielcie się z nami!

W artykule wykorzystano materiały Muzeum Miejskiego w Żywcu oraz informacje zawarte w artykule Aleksandry Burej „Dzieje budynku Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika (Gronie Nr VIII 2009).

Zdjęcie: zbiory Muzeum Miejskiego w Żywcu